Kinh thành Phú Xuân, Hoàng Cung, Điện Cần Kiệm Liêm Chính.
Ngày 1 tháng 2 Cảnh Thịnh năm thứ tư (AL), ngày hội triều chính tập hợp nhiều
bá quan văn võ. Mọi năm đây là lúc khởi đầu công việc triều chính một năm mới,
là khi quan lại chính thức đi làm. Rất không may khái niệm này bị Quang Toản
cho phá vỡ từ nửa tháng trước, lúc này mọi người đã bắt tay vào làm việc được
từ lâu rồi.
Trên triều bá quan văn võ đứng ngay hàng thẳng lối, khoảng chừng bốn mươi
người, đó là trong đại điện, phía ngoài sân có khoảng trăm vị quan xếp thành
mười hàng chờ đợi. Ai nấy nghiêm túc, thóp bụng ưỡn ngực đứng thẳng, trang
phục đàng hoàng ngay ngắn. Thể hiện khí thế của một quốc gia có nền văn hiến
lâu đời, nơi nho giáo được đề cao.
Quang Toản ngồi trên ngai vàng nhìn xuống không khỏi suy nghĩ. Người đời sau
khi nhắc đến nho giáo thường dùng những từ ngữ như “bảo thủ”. 'hủ nho',” cô
lậu quả văn”, “ chèn ép quyền con người” “…” để hình dung. Nhưng có mấy ai
nghĩ tại sao nho giáo lại có một thời kỳ thịnh vượng như vậy. Chính nho giáo
làm nên những người con ưu tú của dân tộc, những cái tên như Nguyễn Trãi,
Nguyễn Bỉnh Khiêm, Lê Thái Tổ, Lê Thánh Tông..., họ đều là bậc nho gia cả. Lúc
Hưng Đạo Vương viết Hịch Tướng Sỹ có đoạn 'Ta thường nghe chuyện: Kỷ Tín liều
thân chịu chết thay cho vua Cao-đế, Do Vu lấy mình đỡ ngọn giáo cho vua Chiêu-
vượng, Dư Nhượng nuốt than để báo thù cho chủ, Thân Khoái chặt tay để cứu nạn
cho nước, Kính Đức là một chức quan còn nhỏ, mà liều thân cứu vua Thái-tông
được thoát vòng vây, Kiểu Khanh là một bề tôi ở xa, mà kể tội mắng thằng Lộc
Sơn là quân nghịch-tặc…”.
Chính bậc lễ nghĩa của nho giáo đã làm nên những con người như Kỉ Tín, Do Vu,
Dư Nhượng… nho giáo tạo nên những mối ứng xử tấu chương con người và con người
với nhau từ những buổi đầu tàn ác. Khi nho giáo chưa ra đời, con người đối xử
với con người theo kiểu mạnh được yếu thua, kẻ mạnh bắt nạt kẻ yếu, kẻ làm
vương tùy tiện vào tâm trạng mà giết chóc, người làm thần không hiểu bậc lễ
nghĩa không có sự ràng buộc nào, đất nước chẳng có một ngày được yên bình,
nhân dân sống trong cảnh tính mạng luôn bị đe dọa.
Khi nho giáo ra đời đã tạo ra một cuộc cách mạng, cuộc cách mạng ứng xử có văn
hóa, có quy tắc. Người sống với người theo lễ nghĩa, bậc làm đế vương phải ứng
xử như bậc đế vương, người làm thần tử có chuẩn mực của thần tử. Phận dân
thường có cái hay của dân thường. Tuy rằng vẫn còn hạn chế nhưng có cuộc cách
mạng nào trên đời mà không có hạn chế. Ví như năm đó khi nhà Đinh có những bậc
nho gia, đâu đến nỗi Lê Hoàn soán ngôi, lại không ai đứng ra ngăn cản, hay đến
lúc Lý Công Uẩn tay cầm binh quyền mà lật đổ nhà Tiền Lê không chút khó khăn.
Nhưng đến đời Hậu Lê nho giáo phát triển mạnh, người trong nước tiếp thụ lễ
giáo đó, lấy lời dạy thánh hiền làm chuẩn mực, Chúa Trịnh uy quyền như vậy
cũng không giám cướp ngôi nhà Hậu Lê.
Cho thấy nho giáo là cây đại thụ chống đỡ quyền lực của vua, có thể ví nho
giáo như 'cây cột trụ' vững chãi chống đỡ 'ngôi nhà'. Song vì là 'cột trụ' nên
quyền lực của vua cũng chỉ được giới hạn trong đó. Nhiều lúc 'cây cột' quá lớn
chắn cả lối đi khiến cho 'chủ nhân của ngôi nhà' ra vào khó khăn. Quang Toản
đang ở trong trường hợp này. Đám nho gia là người nắm trong tay dư luận, đang
là trở ngại lớn nhất cho công việc của hắn, nhưng không thể vì vậy mà loại bỏ
được, hắn chẳng mù quáng đến độ tự chặt đứt cây “cột chống nhà”, điều hắn
hướng đến, là phải cố gắng xây dựng “nhà” to hơn để phù hợp với “cây cột” đang
có.
Trên đại điện, một thái giám cao giọng xướng.
- Có việc báo lên, không việc bãi triều.
- Khởi tấu Hoàng Thượng hạ thần có việc muốn tấu.
Quang Toản nhìn ra người có việc muốn tấu khá quen thuộc, Ngự Sử Châu Vân
Trai. Khác với hắn, đám quần thần lại tỏ ra bất ngờ vì việc này, dõi mắt trông
chờ.
- Chuẩn tấu - hắn điềm tĩnh nói.
- Khải tấu Hoàng Thượng việc viết tấu chương của bá quan không có quy tắc
chuẩn mực rõ ràng….. phải đặt lại luật lệ chung…. Mong Hoàng Thượng ân chuẩn.
Quang Toản nghe ra đây là lão đang xin sửa chữa cách viết tấu chương, việc này
hắn đã bàn với lão xong xuôi nhưng cũng phải đưa ra bàn bạc lại trên triều.
Nếu nói nho giáo hạn chế vua ở chỗ nào, chính là đây là dẫn chứng rõ ràng
nhất. Tuy Hoàng Đế như hắn có thể tự mình quyết định một số việc nhưng những
chuyện có ảnh hưởng lớn đều phải đưa lên triều.
Đám đại thần nghe Châu Vân Trai nói xong, đứng như trời trồng như không tin
vào mắt mình. Đang lúc phải đoàn kết lại phản đối cách xử lý tấu chương của
Vua vẫn chưa có hồi kết, bên mình đã có kẻ quay giáo ‘làm phản’, càng không
tin được người quay giáo chính là Châu Vân Trai, theo họ, dù ai quay giáo đi
nữa cũng không thể là lão. Không biết Hoàng Thượng dụ dỗ lão lúc nào, cả đám
đúng là quá bất ngờ trở tay không kịp với chiêu này.
Để chiếm chút chủ động Quang Toản lên tiếng đồng ý trước.
- Vị ái khanh này nói rất hợp ý trẫm, đúng là phải xây dựng nên một quy tắc
chung cho việc viết tấu chương. Đó!.. đó!.. như cái tấu chương lần trước mà
trẫm cùng các khanh giải quyết!...Xin phí sửa đường, không nói rõ xin bao
nhiêu để làm đường to nhỏ dài rộng.. khiến trẫm và các vị ái khanh phải đau
đầu mất một hồi! Haiz … còn làm cho trẫm hiểu sai ý trong đó, xém chút tình
cảm quân thần cũng vì đó mà sứt mẻ. Trẫm và các khanh cùng giải quyết tấu
chương còn khó khăn như vậy, huống hồ bình thường chỉ có mình trẫm phải xử lý
thật rất dễ sai. Vị ái khanh này nêu lên vấn đề rất hợp ý trẫm.
Ạc, chúng ta cùng ngài giải quyết tấu chương hồi nào? Mới nghe đọc xong ngài
tự phán luôn ấy chứ, chúng ta đã kịp nói lời nào đâu. Đây đúng là đổi trắng
thay đem a. Vô sỉ còn hơn cả đám dân kết tóc bím. Lúc đó chỉ mới ý kiến xíu
ngài đã lôi sử quan ra.
Có lẽ rút kinh nghiệm trước đây mà đám thuộc phe phản đối cải cách tấu chương
không trực tiếp “ chất vấn” hắn. Họ chĩa mũi giáo qua Châu Vân Trai, cả đám
bắt bẻ nhau nước bọt vung te tua, Lão Trai cũng không phải dạng vừa, có chuẩn
bị từ trước khiến lão ‘ra trận’ rất tự tin. Luận cứ luận chứng đưa ra liên
miên không ngớt, đếm ngay cả Quang Toản cũng phải không ngừng thán phục. Thấy
mình đã có quyết định sáng suốt khi để cho người khác ra trận giúp. Thầm nghĩ
‘xem ra từ giờ phải đổi sách lược sang kiểu như hôm nay mới được, không trực
tiếp đấu đá với đám đại thần nữa mà cho người thay thế mình làm việc đó, tạm
thời lão Trai là ứng cử viên sáng giá nhất cho nhiệm vụ khó khăn này’.
Giờ hắn vỡ lẽ ra tại sao lại có chữ ‘Quan Trường’. Làm quan cũng không dễ như
vẻ bề ngoài như vậy, luôn không thiếu sự đấu đá. Trong khi hắn đang ngồi suy
nghĩ lan man, ở phía dưới đã sôi trào như chiến trường. Thấy đến lúc hắn phải
đưa ra quyết định cuối cùng rồi.
- Trẫm thấy! chuyện này tạm thời nên đưa ra thử nghiệm trước đã rồi hãy tính
tiếp. Trai ái khanh đã đưa ra việc này chắc chắn đã có sự tìm hiểu kỹ, việc
này giao cho ái khanh phụ trách thí điểm.
Quang Toản đang lấy lùi làm tiến, mang tiếng thử nghiệm, thí điểm nhưng thật
khi nào, lại chính là chuyện khác. Từ thử nghiệm biến thành thật mấy hồi. Đám
Ngô Thì Nhậm, Phan Huy Ích thấy một màn như vậy trong lòng không khỏi lộ vẻ
tán thưởng, ‘Hoàng Thượng đúng là nắm bắt rất nhanh ah, mới đó mà đã có tiền
bộ như vậy, thuật làm vua đang được ngài sử dụng ngày càng thành thục’. Việc
này kết thúc ở đó. Nhưng đối với Châu Vân Trai đây chỉ là bắt đầu, lão còn
phải gặp nhiều sự chống đối hơn nữa khi triển khai, rất may Quang Toản không
tính bỏ mặc ông ta một mình, vẫn luôn là chỗ dựa vững chắc, chỉ cần lão không
gây ra việc sai lầm nào quá nghiêm trọng liền ở vào thế bất bại.
Vừa giải quyết xong chuyện này đã có người đưa ra chuyện kia.
- Khải bẩm Hoàng Thượng! Thần có việc muốn tấu.
- Chuẩn tấu!
- Khải bẩm Hoàng Thượng! năm ngoái có bão lớn khiến cho dân cả huyện Lộc Hà
và những nơi lân cận không còn nhà để ở người đói rất nhiều xin Hoàng Thượng
cho cứu tế.
Chuyện xảy ra từ năm ngoái đến bây giờ mới báo lên, kể ra cũng không trách
được, thời này không có phương tiện đi lại, cộng thêm việc làm ăn ì ạch của
đám quan lại, nên việc truyền tin tức trễ như vậy cũng không có gì lạ.
- Các ái khanh thấy nên giải quyết chuyện này thế nào?
- Khải bẩm Hoàng Thượng theo thần nên mở kho lương nơi gần nhất để cứu đói
nạn nhân. – Phan Huy Ích đứng ra, việc này lão không thể nào làm ngơ đứng xem
như chuyện khi nãy được
- Kho lương gần nhất ở nơi nào?- Quang Toản ra điều thắc mắc hỏi.
- Khởi bẩm Hoàng Thượng là ở dinh Nghệ An.- một vị quan khác đứng ra trả lời.
- Việc này giao cho hai khanh phụ trách! Nhanh chóng lên đường không được
chần chờ.
- Tạ ơn Hoàng Thượng, thần xin đi ngay. – Phan Huy Ích nói đến đó Quang Toản
không nói gì, chỉ gật nhẹ đầu. Chuyện này không thể chậm trễ đấy, sớm được
ngày nào hay ngày đó.
Chờ khi Phan Huy Ích đi rồi Quang Toản vẫn còn lo nghĩ. Hắn biết việc cứu trợ
như vậy chỉ như muối bỏ bể không thể quá trông chờ, đây chỉ là việc làm giải
quyết phần ngọn trong tức thời. Về lâu dài thì sao?
- Các vị ái khanh có thể cho trẫm biết tại sao khi có bão lớn nhà của Quan
Lại nha môn,chùa chiền, hoàng cung của trẫm không sập, còn nhà của người dân
sập không?
Hoàng Thượng đây là đang có ý gì? Chẳng ai biết, chỉ biết chắc chắn Bệ Hạ
không phải hỏi vì thật không biết, quá quen với kiểu câu hỏi có IQ thấp như
vậy của hắn, chẳng mấy ai bất ngờ nữa. Tác phong làm việc của Quang Toản bị
mấy lão bắt bài rồi. Biết là vậy nhưng không thể không trả lời a.
- Vì những nơi ấy dựng nhà gạch đá, có cột trụ lớn nên chắc khỏe hơn.
- Đã vậy sao không cho con dân của trẫm ai cũng được dựng nhà chắc khỏe như
vậy, khi bị thiên tai khỏi sợ sập.
Mấy lão ngay từ đầu đã biết vị Hoàng Đế này thế nào cũng hỏi quanh co làm khó
mình mà, thật tức chết đi, nhưng ai biểu người ta là Hoàng Thượng cơ chứ.
Nhiều kẻ trong lòng thầm nói ‘Ta thề với trời, bình thường tên nào hỏi xoáy ta
như vậy ta không tát gãy răng mới lạ’.
- Nay trẫm muốn bãi bỏ lệnh cũ, cho dân chúng được tụ do xây dựng nhà cửa.
không phân biệt sự khác nhau giữa nhà dân và nhà quan lại.
- Hoàng Thượng nếu bỏ lệnh ấy khác nào làm bối phận lộn xộn, quan chẳng ra
quan, dân không ra dân, lấy đâu ra quyền uy của Bệ hạ. Sao đề cao địa vị của
người có học, cho dân lấy đó làm gương mà phấn đấu đọc sách thánh hiền.- có
người đứng ra can ngăn.
- Chẳng phải thánh hiền có câu, ‘Dân Vi Quý, Xã Tắc Vi Thứ, Quân Vi Khinh’ đó
sao, nay trẫm cho dân được phép cất nhà lớn, vững chắc để chống chọi với thiên
tai điều ấy có gì sai với lời dạy của bậc thánh hiền. Đáng ra lúc này các
khanh phải giúp trẫm suy nghĩ xem làm cách nào để dân chúng có ngôi nhà chắc
chắn để ở mới đúng.
Đúng vậy a. Không ít người nghe vậy, liền thấy xấu hổ, đạo lý đơn giản như vậy
lại chẳng mấy ai quan tâm. Giờ được nhắc đến họ mới ớ người ra suy ngẫm. Lối
cũ nho giáo liên tục bị đả kích nặng nề, hệ thống tư tưởng cố hữu bắt đầu có
sự rạn nứt.
Cầu Thanks, Vote, Like :)