Hoàng cung thành phú xuân, phòng làm việc của Hoàng đế
Quang Toản trong phòng đi lại nghĩ nghĩ về việc trước mắt là nên cho đề thi kì
này như thế nào. Trước đây toàn người khác cho đề còn hắn đi thi bây giờ đổi
ngược lại hắn mới biết cho đề còn khó hơn cả đi thi đấy.
Với quan điểm của người trí thức hiện đại hắn không đánh giá cao cái kỳ thi
đình này lắm đấy, hắn coi đây là nơi để tuyên truyền xu thế hơn là chọn người
đậu trạng nguyên.
Ví dụ như nếu kỳ thi này có một câu hỏi liên quan đến vấn đề toán học hay địa
lý, vậy chẳng phải sẽ kéo theo việc các học sinh muốn tham gia thi đợt sau
dành thời gian hơn để nghiên cứu về địa lý về toán học hay sao. Lâu dần cứ như
vậy chẳng phải sẽ thay thế được thói quen hủ nho của đám học sinh sao?
Quang Toản đang hi vọng chính là điều này đấy. tính ra chỉ khoảng 60 năm nữa
thôi thực dân pháp sẽ chính thức nổ súng xâm lược nước ta đấy, lúc đó, hắn
cũng ở tuổi xuống mồ rồi nếu không chết trẻ, bởi vậy ngay từ bây giờ phải nên
cải cách chứng bệnh tự kỉ của đám hủ nho này thôi.
Ngoài việc trên Quang Toản cũng nhân tiện qua đây chọn ra một ít học sinh có
nhiệt huyết gưởi ra nước ngoài học tập, nhưng để biết ai nhiệt huyết đây,
không bắt hắn phải đi từng người để hỏi đấy chứ. Với lại việc này trước khi
làm cũng không nên quá rêu rao, đám đại thần bàn vào tán ra thế nào cũng sinh
chuyện.
Nhưng nếu chọn xong rồi đám học sinh này không chịu ra nước ngoài đi học vậy
lại càng uổng công. Lúc này không như thời sau, thời này chẳng mấy ai muốn rời
xa quê hương của mình cả, nhất là đám học sinh đi thi lần này đều là đám có
danh phận cả đấy, muốn đi thi đình đều phải thi đỗ thi hương rồi thi đỗ thi
hội, thi đỗ thi hội liền là tiến sĩ cả đấy.
Đương nhiên tiễn sĩ này không phải tiến sĩ được khắc trong bia quốc tử giám.
Những tiến sĩ được khắc bia trong quốc tử giám là đồng tiến sĩ. Tức là tiến sĩ
lần 2.
Nhưng tiến sĩ lần 1 thôi cũng đủ để ra triều làm quan rồi. ai lại từ bỏ cơ hội
sung sướng này mà dấn thân ra nước ngoài khổ sở học tập mấy năm trời chứ.
Đương nhiên Hồ Độc Lập có thể ra lệnh bắt buộc nhưng lúc đó việc đi học lại
chẳng có ý nghĩa gì nữa rồi.
“ khải bẩm hoàng thượng có thượng thư đại nhân xin gặp”
Đây chính là Quang Toản cho lão Phúc đi truyền Phan Huy Ích đến gặp, hắn muốn
bàn với lão về vấn đề thi đình lần này nên cho gặp riêng để dễ nói chuyện
“ Mau mời quan thượng thư vào”
“ Thần ra mắt hoàng thượng, hoàng thượng vạn tuế vạn tuế vạn vạn tuế “
“ ái khanh mau bình thân, người đâu ban ngồi”
Quang Toản sốt sắng nói tỏ ý rất quan tâm vị đại thần này, làm cho chút chán
ngán của Phan Huy Ích đối với Quang Toản trong thời gian qua mờ đi mất một ít.
“ Hôm nay trẫm cho mời ái khanh đến đây là để bàn về đề thi năm nay”
Đây là Hoàng Thượng đang công bằng bàn chuyện với lão đấy, nghe vậy trong nội
tâm lão càng kích động, không ngờ bệ hạ lại xem trong mình như vậy, mấy hôm
nay mọi người nói Hoàng Thượng có chút đổi khác. Lão nghe vậy trong lòng liền
có chút hi vọng hoàng thượng sẽ chăm chỉ việc nước hơn, chịu khó nghe lời can
dán, tránh xa kẻ nịnh thần.
Nay thấy Hoàng đế như vậy lão đúng tin hy vọng của mình nay thành sự thật rồi.
“ Thần xin nguyện vì bệ hạ mà cống hiến, đến chết mới thôi.”
“ Ha ha.. ái khanh không cần khách sáo như vậy, hãy coi như ta đang nói chuyện
bình thường thôi”
Nghe Thấy giọng kích động của Phan Huy Ích, Quang Toản liền biết mình thu phục
được vị danh thần này rồi, hắn cười to tỏ ý vui mừng.
“ Ái khanh, việc là thế này, ta nhìn thấy công việc của các vị đại thần trong
triều thường xuyên dùng đến tính toán, như tính sổ thu chi. Tính toán thuế má,
các công trình cũng cần tính toán vật liệu nhân công. Rồi còn phải tính tiền
….v v”
“ Đúng là như vậy” lão nghe Quang Toản nói thao thao một hồi tuy rằng khá dài
nhưng đúng là có lý. Tuy chưa biết hắn định nói cuối cùng là gì nhưng cũng tập
trung lắng nghe.
“ Lần nầy thi Đình chính là tuyển chọn người ra làm quan, bởi vậy trẫm nghĩ
trong đề thi nên ra thêm một câu hỏi về tính toán.”
“ Việc này tiền lệ chưa có bao giờ,”
“ Đúng vậy! vì tiền lệ chưa có bao giờ nên trẫm muốn từ nay sẽ có tiền lệ này”
“ Thần thấy lời bệ hạ tuy rất có lý nhưng trước nay chưa có tiền lệ này, các
thí sinh không chuẩn bị tốt chỉ sợ sẽ có ý kiến phản đối.”
“ Chẳng phải trẫm đã cho rời ngày thi lại rồi sao, với lại vì lần đầu tiên áp
dụng nên cứ tạm thời coi đây là câu hỏi phụ.”
“ nếu chỉ là câu hỏi phụ thần nghĩ có thể thực hiện được.”
“ Tốt lắm đề thi năm nay trẩm đã chuẩn bị rồi, còn ra câu hỏi thế nào phải nhờ
đến ái khanh rồi”
Nói xong Quang Toàn cầm lấy tờ giấy ghi sẵn câu hỏi đưa cho lão. Phan Huy Ích
nghe vua tin tưởng mình như vậy lại càng phấn chấn quyết tâm sở hướng đi theo
hắn.
“ Đề thi cứ dựa vào hai câu ‘cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Đi một ngày
đàng học một sàng khôn’ cái này tùy ở khanh ra đề, còn đề toán trẫm đã chuẩn
bị xong rồi, chính là ở phía dưới, khanh cứ cho nguyên như vậy là được.”
Lão theo lời của Quang Toản nhìn xuống phía dưới dọc xong bài toán mấy lần mà
không tìm được đáp án, mặt lão bắt đầu đỏ cả lên rồi. vội vàng lén nhìn Quang
Toản may sao là không nhìn về phía lão, xấu hổ quá rồi, không hổ là được thần
tiên báo mộng truyền thụ học vấn nha.
“ Hoàng Thượng thần nghĩ là không có vẫn đề gì, chỉ là thí sinh dự thi đa số
từ xa đến mang theo tiền bạc có hạn, nếu hoãn đến qua tết sợ nhiều người không
cầm cự nổi.”
“ Trẫm đúng là quên mất việc này, may là có ái khanh nhắc”
‘Vị Hoàng Thượng này đúng là hay quên đấy, nhung được cái là chịu nhận khuyết
điềm.’ Phan huy Ích thầm nghĩ.
“ không biết lần này đăng ký đự thi bao nhiêu người?”
“ khoảng 3000 người đăng ký.”
3000 người nếu mà bình thường, khá nhiều rồi nhưng theo ý của Hồ Độc Lập, chưa
đủ, lần này hắn dự định chọn ra khoảng năm trăm người đấy.
“ ái khanh, việc này khanh hãy thông báo mỗi người đã đăng kí thi đình được
phát ba nghìn đồng, có thể cầm thẻ dự thi đến bộ lễ nhận”
“ Vi thần xin thay mặt các thí sinh cám ơn hoàng thượng ban ân. Hoàng thượng
vạn tuế vạn tuế vạn vạn tuế”
“ ái khanh đứng lên đi không cần làm lễ như vậy, trẫm vừa nghĩ ra một việc
chính là có cách nào để các thí sinh kỳ thi hương cũng được tham gia thi đình
lần này không”.
“ Thần e không được, việc đưa tin đi lại các nơi mất thời gian rất dài chỉ sợ
một tháng không đủ, với lại làm như vậy các thí sinh đã đỗ kỳ thi hội sẽ bất
mãn.”
“ lần này ngoài 10 người đỗ đầu ra, trẫm định tuyển chọn thêm 500 người nữa
nên chỉ 3000 người thi hội lần này e rằng không đủ.”
Nghe đến đây lão khiếp sợ rồi, cần chọn nhiều như vậy sao, chức quan ở đâu mà
phân bố cho hết, bộ hộ cũng chẳng đủ tiền mà trả lương đâu đấy.
“ Hoàng Thượng sao lại cần nhiều như vậy.”
“ việc này ái khanh không cần lo lắng, trẫm đã có chủ ý, hiện đang là lúc cần
dùng người, bởi vậy trẫm đang dự định mỗi năm sẽ tổ chức thi đình một lần đấy,
khanh chỉ cần biết như vậy, không nên hỏi nhiều.”
Dùng người vào việc gì mà nhiều như vậy?. lão đúng thật nghĩ không ra đấy.
không phải là định bắt học trò ra trận đấy chứ. Dù rất tò mò nhưng Hoàng
Thượng đã không cho hỏi nhiều, hắn cũng không giám hỏi.
“ Trẫm định như vậy, khanh có thể ra thông cáo rằng lần này trẫm đặc biệt
tuyển chọn thêm 500 người vì vậy những người đỗ kỳ thi hương cũng được đi thi,
nhưng mười người đứng đầu chỉ chọn trong số những người thi đã đậu kì thi hội.
Và năm sau cũng sẽ tiếp tục tổ chức kì thi đình giống như năm nay, số lượng
lấy còn có thể nhiều hơn.”
Quay lại nhìn Phan Huy Ích đang há mồm há miệng hắn cười hỏi
“ Ái khanh thấy cách đó của trẫm thế nào.”
“ Hoàng Thượng anh minh. Lão thần xin phục.”
Thêm một hồi bàn bạc cuối cùng Phan Huy Ích cũng ra khỏi hoàng cung trở về
nhanh chóng cho người xuất phát từ bộ lễ đem thông cáo truyền đi khắp các nha
môn châu phủ làng xã.
Trong thời gian ngắn nhất cả nước liền xôn xao, các đại thần cũng xôn xao Đặt
câu hỏi. hoàng thượng cần nhiều người như vậy làm gì?
---
Quang Toản vừa bàn xong việc với Phan Huy Ích liền cho gọi lão phúc đến rồi
hỏi:
“ Lão Phúc! Không biết trong kho mà tiên hoàng để lại còn bao nhiêu”
Năm đó đánh Chúa Nguyễn, Chúa Trịnh rồi đến giặc Xiêm, Thanh, đánh vào tận
kinh đo AiLao, Nguyễn Huệ thu được khá nhiều chiến lợi phẩm đấy. chỉ là mấy
năm đó đánh giặc liên miên nên phải đem ra dùng không ít, bởi vậy mà chắc cũng
không còn bao nhiêu, Quang Toản hỏi vậy chỉ là để liệu cơm gắp mắn thôi đấy.
“ Lão Nô đã kiểm kê qua, nếu quy ra bạc khoảng chừng 500 vạn lượng (5 triệu
lượng).”
May mắn là vẫn còn đấy, chừng này tương đương với thu nhập hai năm của quốc
khố Đại Việt đấy, nhưng so với đại Thanh, chẳng đáng vào đâu. Vào lúc này nhà
Thanh hằng năm thu vào quốc khố hơn 150 triệu lượng bạc đấy tức là gấp 75 lần
đại nam ta. Đấy là do quan lại nhà Thanh các nơi ra sức tham ô nữa đấy. chỉ
riêng Hòa Thân đã tham ô hết hơn 1100 triệu lượng bạc đồng nghĩa với nước đại
nam ta thu thuế 550 năm mới bằng tài sản nhà Hòa Khôn.
Chỉ cần tính sơ như vậy liền biết người Thanh thời kỳ này giàu như thế nào,
không phải tự nhiên được coi là bánh ngọt mà cả tám đế quốc chia nhau.
Nên làm gì với 500 vạn lượng này, khi tiêu hết lại lấy đâu ra cũng là vấn đề
làm hắn phải nhức đầu đây.
“ Lão Phúc! Ông có biết về các giáo sĩ phương tây truyền giáo ở đại nam ta
không.”
“ ý Hoàng Thượng chính là bọn pháp sư tây dương mắt xanh mũi lõ, ngực mang cây
chữ thập, nói chuyện rất khó nghe ấy sao.”
‘Sạc, Pháp sư tây dương sao?’ ‘nghe mới nha
“Đúng vậy, ông biết bọn họ à.”
“ trước đây vẫn hay thấy ở hội an, kinh thành cũng có xuất hiện nhiều nhưng
phần lớn bị các quan đuổi đi, bây giờ lại ít thấy”
Nghe vậy Quang Toản cả mừng, ít thấy có nghĩa là vẫn có đấy.
“ Ông biết họ ở đâu?”
“ chính xác, không biết nhưng đại loại chỗ họ hoạt động, vùng Nghệ An, Quảng
Bình, Hội An chắc chắn sẽ có”
Nghe đến đây Quang Toản liền khá vui, may mắn sao nhà tây sơn không quá quan
tâm đến vấn đề truyền giáo lắm nên không có chính sách đàn áp nào đối với họ,
vậy nên mong là có thể tìm được vài người.
Hắn liền lệnh lão Phúc cho người đi tìm mấy vị giáo sĩ này về nhanh chóng, bên
cạnh đó cũng sai người đến các cảng biển như Hội An, Hải phòng, đà nẵng, quy
nhơn, thuận an,..v v. nếu có thuyền buôn của người tây đến, cho họ vào sau đó
phải nhanh chóng báo lên.
Quang Toản còn dặn đi dặn lại. “ phải giữ gìn hòa hiếu, cho họ thấy thiện ý và
không được làm khó dễ.”
Mấy vị Tây đại nhân này đều là của quý cần được sử dụng một cách chính đáng vì
lợi ích chung của quốc gia cả đấy.
Quang Toản đang định cho người xây dựng nhà máy dệt vải hơi nước đấy, ở Đại
Việt lúc này có sợi tơ nên hắn liền nghĩ đến việc cho dệt lụa. loại mặt hàng
này khá được ưa chuộng tại phương tây. Chỉ là muốn cho máy hơi nước hoạt động
cần nguyên liệu than đá.
Đại Việt lúc này vẫn chưa biết sử dụng nguồn than đá, họ gọi than đá là hắc
thạch. Bởi vậy mà chưa có mỏ than nào ra đời. việc này chắc phải bàn thêm với
Phạm Công Thiệu để lão nhanh chóng cho khai thác các mỏ than ở Quảng Ninh.
Kể ra dệt lụa cũng rất tốt đấy nhưng nguồn nguyên liệu cũng không phải dồi dào
gì cho lắm.
Hạn hán xuất hiện diện tích trồng trọt bị bỏ hoang nhiều, nếu như dùng đất này
trồng dâu, đúng là quá hay rồi. phải nói nhất cử tam tiện.
Vừa tăng thu nhập cho dân, vừa phát triển nghề dệt, phát triển thương mại, vừa
có thể tăng thu cho quốc khố.
Cầu Thanks, Vote, Like :)